0
0
Başlangıç ve Motivasyon
Turizm alanyazınında dijitalleşme, yapay zeka ve veri madenciliği uygulamaları üzerine yapılan araştırmaların birçoğunun öneriler bölümünde “Turizmde bahsi geçen alanlarda uygulamalı araştırmaların artırılmasına” yönelik haklı çağrılar bulunmaktadır.Ben de bu çağrılara uyan araştırmaların sayısını ve etkisini araştırmak adına Google Scholar, Trdizin, Yök Tez veritabanlarını kontrol etme ihtiyacı hissettim. Türkçe yayınları araştırdığım için Web of Science ve Scopus gibi veritabanlarına bakmadığımı hatırlatmak isterim. Yani yazarları Türk olsa bile Türkçe dışında yazılmış herhangi bir yayını kontrol etmedim. Zira sadece Türkçe yayınları kontrol ederken birkaç temel motivasyonum mevcuttu. Dijitalleşme, yapay zeka ve veri madenciliği alanındaki uygulamalı araştırmaların Türk Turizm alanyazınındaki yerini tespit etmek ilk temel motivasyonumdu. İkinci motivasyonum ise yayınları yöntemsel olarak incelemekti. Son olarak çalışmaların hangi boşluğu doldurmak amacıyla yapıldığını da anlamak istediğimi belirtmeliyim. Böylece çalışmaları “ne, nasıl ve neden” sorularını ele alarak incelemiş oldum.
Hareket
Google scholar alakasız yayınları da listeleyebileceği için tam olarak kaç araştırmanın listelendiğini söylemek makul bir yaklaşım olmasa da yaklaşık 400 makalenin içeriğine baktığımı söyleyebilirim.Sistematik bir literatür incelemesi yaptığımı iddia etmiyorum. Zira herhangi bir bilimsel makale yazma amacım yoktu lakin narrative bir inceleme yaptığımı söylersem de kendime haksızlık etmiş olurum. Bu bakımdan kimilerine göre sistematikleştirilmiş, kimlerine göre ise hızlandırılmış bir literatür taraması stratejisi belirleyerek okudum çalışmaları…
Temas
Okuduğum çalışmaların çok büyük çoğunluğu kavramsal literatür incelemeleriydi diyebilirim. Algıyı ve tutumu ölçmeye yönelik niceliğe önem veren çalışmaların da belirli bir oranın üzerinde olduğunu gördüm. Benzer sayıda içerik analizi ve durum çalışması gibi niteliğe önem veren çalışmalarla karşılaştım. Ancak çok küçük bir dilimde ise (f<%5) saha ya da laboratuar uygulamalarıyla karşılaştım. Bu yazıyı okuyanları sıkıcı sayılarla yormak istemediğim için sadece ilgili çekici noktalarda oransal verilere başvuruyorum. Karşılaştığım uygulama içeren çalışmaların yarısından fazlası, mühendislik, yönetim bilişim, enformatik, istatistik gibi bölümlerden akademisyenlerin yayınlarıydı. Oldukça az sayıdaki çalışma ise (f<%2) “Turizmciler” tarafından yapılmıştı. Uygulamalı çalışmalar ise Eye-Tracking, Coğrafi bilgi sistemleri, haritalama, fotoğraflama, forecasting (turist ya da gelir), topic modeling, duygu analizi, sınıflandırma ve kümeleme algoritmaları gibi konuları barındırıyordu.
Sonuç
Şimdiye kadar ne ve nasıl sorularının cevaplarını okudunuz. Peki bu çalışmalar “neden” yapılmış sorusunun cevabı nedir? Aslında bilmiyorum. Hangi boşluğu doldurmak için görece yeni bir alanda bu kadar yüksek sayıda “inceleme” düzeyinde çalışma yapılmasının nedenini anladığımı söyleyemem. Çoğu akademik dergide literatür taramaları için “araştırma makalesi” tanımlaması yapılmıyor. Elbette bu durum literatür taramalarının değersiz olduğunu göstermez ama bir alanda araştırma yapılması için literatürü taramaktan daha fazlasına ihtiyaç olduğu kesin. Hatta uygulama içermeyen nicel araştırmaların da mevcut ya da geliştirilmesi muhtemel turizm kuramlarının önünü açmadığı müddetçe törensel görgülcülükten (bkz. Özen, 2002) öteye gitmeyeceği aşikar. Nitel araştırmaların potansiyel olarak uygulamalı araştırmalara rehber olabileceğini düşünsem de incelediğim çalışmalar “törensel görüşmecilik” (Şükrü Hoca’dan ilhamla yazdım. Böyle bir kavram yok.) kıvamındaydı. Özellikle yapay zeka, makine öğrenmesi, bilgisayar görüsü, veri madenciliği teknikleri, dijitalleşme uygulamaları vb. konularda turizm sektörüne ve akademisine hizmet etmek için turizmcilerin çok daha fazla emek harcaması gerekiyor. Belki her turizmciden bunu yapmasını beklemek haksızlık olacaktır lakin “Turizmde Dijitalleşme”, “Turizmde Yapay Zeka” vs. çalışıyorum diyen Türk akademisyenlerinden bunu şahsen bekliyorum. Sistematikleştirilmiş literatür taraması yaparak alanyazındaki baskın “literatür taraması” yönelimini eleştirdiğim için beni hor görmemelerini de diliyorum. Hatta bir şarkı armağanım var Aşık Veysel’den Burçin yorumuyla.
